چرا در برخی روابط، به جای محبت، سرزنش حاکم است؟
روابط انسانی پیچیده هستند و متاسفانه، همیشه بر پایه عشق و محبت بنا نمیشوند. در برخی موارد، شاهد هستیم که افراد به جای ابراز احساسات مثبت، از سرزنش و انتقاد به عنوان ابزاری برای تعامل استفاده میکنند. این رفتار مخرب، دلایل گوناگونی دارد که در این مطلب به بررسی آنها میپردازیم. سرزنش کردن، راهی برای فرار از مسئولیت و کنترل دیگری است. اما چه عواملی باعث میشوند افراد به این روش روی بیاورند؟
- ✅
ترس از آسیبپذیری:
ابراز عشق و محبت، نیازمند نشان دادن آسیبپذیری است. برخی افراد از این کار میترسند و سرزنش را سپری برای محافظت از خود میدانند. - ✅
تجربههای تلخ گذشته:
روابط ناموفق گذشته میتواند باعث شود فرد از تکرار اشتباهات بترسد و به طور ناخودآگاه به سرزنش روی بیاورد تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند. - ✅
ناامنی درونی:
احساس ناامنی و عدم اعتماد به نفس، میتواند فرد را به سرزنش دیگران سوق دهد تا به طور موقت احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد. - ✅
مشکلات ارتباطی:
ناتوانی در برقراری ارتباط موثر و بیان نیازها به طور صحیح، میتواند منجر به سوءتفاهم و سرزنش شود. - ✅
الگوبرداری از خانواده:
اگر فرد در خانوادهای بزرگ شده باشد که سرزنش در آن رایج بوده است، احتمالاً این رفتار را در روابط خود نیز تکرار خواهد کرد.
در بسیاری از مواقع، سرزنش ریشه در عوامل ناخودآگاه دارد و فرد بدون آگاهی از تاثیر مخرب آن، به این رفتار ادامه میدهد. سرزنش مداوم، به مرور زمان اعتماد به نفس و عزت نفس فرد مقابل را از بین میبرد و باعث ایجاد احساس بیارزشی و ناتوانی در او میشود.
- ✅
عدم همدلی:
ناتوانی در درک احساسات و دیدگاههای طرف مقابل، باعث میشود فرد نتواند نیازهای او را ببیند و به جای آن، به سرزنش و انتقاد روی بیاورد.
- ✅
انتظارات غیرواقعی:
داشتن انتظارات بیش از حد از دیگران و عدم پذیرش نقصها و اشتباهات آنها، میتواند منجر به سرزنش شود. - ✅
کنترلگری:
برخی افراد از سرزنش به عنوان ابزاری برای کنترل رفتار و افکار دیگران استفاده میکنند. - ✅
فشار روانی:
استرس و فشارهای روانی میتوانند آستانه تحمل فرد را پایین بیاورند و او را به سرزنش و انتقاد از دیگران سوق دهند. - ✅
نیاز به اثبات خود:
برخی افراد با سرزنش دیگران، سعی میکنند خود را برتر و تواناتر نشان دهند. - ✅
حسادت:
حسادت میتواند باعث شود فرد به دنبال یافتن نقص در دیگران باشد و آنها را سرزنش کند. - ✅
کمبود توجه:
در برخی موارد، سرزنش کردن، راهی برای جلب توجه و واکنش از سوی دیگران است. - ✅
عدم بخشش:
ناتوانی در بخشیدن اشتباهات گذشته، میتواند باعث شود فرد به طور مداوم طرف مقابل را سرزنش کند. - ✅
احساس قربانی بودن:
فردی که احساس میکند قربانی شرایط است، ممکن است به سرزنش دیگران روی بیاورد تا احساس قدرت کند. - ✅
باورهای نادرست:
باورهای نادرست در مورد روابط و نقشها، میتواند باعث شود فرد به طور ناخودآگاه به سرزنش و انتقاد از طرف مقابل بپردازد. - ✅
عدم مسئولیتپذیری:
نپذیرفتن مسئولیت اشتباهات و نقصهای خود، باعث میشود فرد به جای اصلاح رفتار خود، دیگران را سرزنش کند. - ✅
ترس از صمیمیت:
برخی افراد از صمیمیت و نزدیکی در روابط میترسند و سرزنش را راهی برای ایجاد فاصله و جلوگیری از وابستگی میدانند.
شناسایی دلایل سرزنش در یک رابطه، اولین قدم برای تغییر این الگوهای مخرب و ایجاد یک رابطه سالم و مبتنی بر محبت و احترام است.
چرا در برخی روابط به جای محبت، سرزنش وجود دارد؟
1. الگوهای خانوادگی نامناسب
بسیاری از افراد، سرزنش را به عنوان یک روش ارتباطی در خانواده خود آموختهاند.این الگوها به طور ناخودآگاه در روابط بعدی تکرار میشوند.وقتی کودکی در محیطی بزرگ شود که والدین مدام یکدیگر را سرزنش میکنند، این رفتار را نرمال تلقی کرده و در روابط خود نیز از آن استفاده میکند.این افراد ممکن است حتی ندانند که روشهای سالمتری برای ابراز احساسات و حل اختلافات وجود دارد.الگوهای خانوادگی میتوانند بسیار قوی باشند و برای تغییر آنها نیاز به آگاهی و تلاش زیادی است.گاهی اوقات، درمانگر میتواند به افراد کمک کند تا این الگوها را شناسایی کرده و راههای جدیدی برای ارتباط برقرار کردن بیاموزند.
مهم است به یاد داشته باشیم که گذشته، سرنوشت نیست و با تمرین میتوان الگوهای ارتباطی سالمتری را جایگزین کرد.
تغییر الگوهای خانوادگی یک فرآیند زمانبر است و نیازمند صبر و تعهد از جانب همه طرفین است.
2. عدم اعتماد به نفس و عزت نفس پایین
افرادی که عزت نفس پایینی دارند، ممکن است برای پنهان کردن احساس ناامنی خود، دیگران را سرزنش کنند. سرزنش کردن دیگران به آنها احساس قدرت و کنترل میدهد، حتی اگر این احساس موقتی و کاذب باشد. وقتی فردی خود را لایق عشق و احترام نمیداند، ممکن است به جای دریافت محبت، رفتارهای منفی را از دیگران انتظار داشته باشد. این افراد اغلب در پذیرش مسئولیت اشتباهات خود مشکل دارند و به دنبال مقصر میگردند. عزت نفس پایین میتواند منجر به حسادت و رقابت ناسالم در روابط شود، که خود را به شکل سرزنش نشان میدهد. تقویت عزت نفس از طریق خودآگاهی، پذیرش خود و تعیین مرزهای سالم، میتواند به کاهش رفتارهای سرزنشی کمک کند. مشاوره و رواندرمانی نیز میتواند به افراد کمک کند تا ریشه مشکلات عزت نفس خود را شناسایی و آنها را حل کنند.
3. ترس از آسیبپذیری
نشان دادن آسیبپذیری و ابراز احساسات واقعی میتواند ترسناک باشد، مخصوصا برای کسانی که در گذشته آسیب دیدهاند. سرزنش کردن دیگران یک راه برای دوری از احساسات دردناک و اجتناب از آسیبپذیری است. وقتی فردی نمیخواهد در معرض قضاوت یا رد شدن قرار بگیرد، ممکن است به جای ابراز نیازها و خواستههای خود، دیگران را سرزنش کند. این افراد اغلب دیوارهایی دور خود میکشند و از صمیمیت و نزدیکی عاطفی اجتناب میکنند. ترس از آسیبپذیری میتواند ناشی از تجربیات گذشته، مانند خیانت، طرد شدن یا سوء استفاده باشد. ایجاد یک فضای امن و حمایتی در رابطه، میتواند به افراد کمک کند تا به تدریج آسیبپذیری خود را نشان دهند. یادگیری مهارتهای ارتباطی موثر و تمرین ابراز احساسات به شکل سالم، میتواند به کاهش ترس از آسیبپذیری کمک کند.
4. کنترلگری
برخی افراد از سرزنش به عنوان ابزاری برای کنترل دیگران و تحمیل خواستههای خود استفاده میکنند. آنها ممکن است با انتقاد و سرزنش مداوم، سعی در تغییر رفتار دیگران داشته باشند. این افراد اغلب فکر میکنند که حق دارند دیگران را کنترل کنند و میدانند چه چیزی برای آنها بهتر است. کنترلگری میتواند ناشی از ترس از دست دادن کنترل یا احساس ناامنی باشد. در یک رابطه سالم، هر دو طرف باید احساس آزادی و استقلال داشته باشند و بتوانند نظرات و خواستههای خود را بیان کنند. تعیین مرزهای سالم و قاطعانه، میتواند به افراد کمک کند تا در برابر رفتارهای کنترلگرانه مقاومت کنند. اگر در یک رابطه کنترلگرانه هستید، باید از یک متخصص کمک بگیرید.
5. عدم مهارتهای ارتباطی موثر
گاهی اوقات افراد به جای سرزنش کردن، نمیدانند چگونه احساسات خود را به شکل سالم و سازنده بیان کنند. آنها ممکن است به جای بهرهگیری از جملات “من” (مانند “من احساس ناراحتی میکنم وقتی. . . “), از جملات “تو” (مانند “تو همیشه. . . “) استفاده کنند که سرزنشآمیز هستند. یادگیری مهارتهای گوش دادن فعال، همدلی و ابراز احساسات به شکل صحیح، میتواند به بهبود کیفیت روابط کمک کند. 
ارتباط موثر نیازمند تمرین و صبر است و ممکن است در ابتدا دشوار باشد. شرکت در کارگاههای آموزشی ارتباطی و مطالعه کتابهای مربوطه، میتواند به افراد کمک کند تا مهارتهای خود را ارتقا دهند. مهم است به یاد داشته باشیم که هدف از ارتباط، حل مسائل و ایجاد تفاهم است، نه سرزنش و انتقاد. ارتباط موثر، پایه و اساس یک رابطه سالم و پایدار است.
6. انتظارات غیر واقع بینانه
داشتن انتظارات غیر واقعبینانه از خود، از شریک زندگی یا از رابطه، میتواند منجر به سرزنش و ناامیدی شود. هیچ کس کامل نیست و همه اشتباه میکنند. باید این موضوع را درک کنیم و همدیگر را ببخشیم. انتظارات غیر واقعبینانه میتواند ناشی از کاملا مطلوبگرایی، تجربیات گذشته یا تأثیر رسانهها باشد. واقعبینانه کردن انتظارات نیازمند خودآگاهی، همدلی و درک محدودیتهای انسانی است. به جای تمرکز بر نقصها و اشتباهات، بر نقاط قوت و ویژگیهای مثبت یکدیگر تمرکز کنید. در مورد انتظارات خود با شریک زندگیتان صحبت کنید و سعی کنید به یک توافق برسید.
7. استرس و فشار روانی
استرس و فشار روانی میتوانند آستانه تحمل افراد را پایین آورده و آنها را مستعد رفتارهای سرزنشی کنند. وقتی فردی تحت فشار است، ممکن است نتواند به درستی فکر کند و احساسات خود را کنترل کند. مدیریت استرس از طریق تکنیکهایی مانند مدیتیشن، ورزش، و گذراندن وقت با عزیزان، میتواند به کاهش رفتارهای سرزنشی کمک کند. شناخت عوامل استرسزا و تلاش برای کاهش آنها نیز بسیار مهم است. در صورت نیاز، از یک متخصص برای مدیریت استرس کمک بگیرید. استرس میتواند به روابط آسیب جدی وارد کند، بنابراین مدیریت آن برای حفظ سلامت رابطه ضروری است.
8. خشم سرکوب شده
وقتی خشم به درستی ابراز نشود، میتواند به شکل سرزنش و انتقاد مداوم بروز کند. سرکوب خشم میتواند ناشی از ترس از قضاوت، طرد شدن یا ایجاد درگیری باشد. یادگیری روشهای سالم برای ابراز خشم، مانند صحبت کردن با صداقت و احترامآمیز، میتواند به بهبود روابط کمک کند. باید ریشه خشم خود را شناسایی کنید و سعی کنید آن را به درستی مدیریت کنید. مشاوره و رواندرمانی میتواند به افراد کمک کند تا با خشم سرکوب شده خود مقابله کنند. ابراز صحیح خشم، میتواند به ایجاد صمیمیت و نزدیکی بیشتر در روابط کمک کند.
9. احساس گناه
گاهی اوقات افراد به دلیل احساس گناه از کاری که انجام دادهاند، دیگران را سرزنش میکنند تا خود را تبرئه کنند. این یک مکانیسم دفاعی است که به آنها کمک میکند تا از احساس مسئولیت و پشیمانی فرار کنند. پذیرش مسئولیت اشتباهات و عذرخواهی با صداقت، میتواند به ترمیم روابط کمک کند. به جای سرزنش دیگران، سعی کنید از اشتباهات خود درس بگیرید و در آینده از تکرار آنها جلوگیری کنید. بخشش خود و دیگران، کلید رهایی از احساس گناه و ایجاد روابط سالم است. با خود و دیگران مهربان باشید و فرصت رشد و بهبود را فراهم کنید.
10. حسادت
حسادت میتواند یکی از عوامل اصلی سرزنش در روابط باشد. فرد حسود ممکن است شریک زندگی خود را به خاطر موفقیتها یا روابط اجتماعیاش سرزنش کند. حسادت اغلب ناشی از عدم اعتماد به نفس و احساس ناامنی است. به جای سرزنش، سعی کنید علت حسادت خود را شناسایی کنید و با آن مقابله کنید. تقویت اعتماد به نفس و ایجاد روابط سالم و قوی، میتواند به کاهش حسادت کمک کند. با شریک زندگی خود صادق باشید و احساسات خود را به طور باز و با صداقت با او در میان بگذارید. به جای تمرکز بر داشتههای دیگران، بر داشتههای خود تمرکز کنید و قدردان آنها باشید.
11. نیاز به توجه
برخی افراد برای جلب توجه دیگران، آنها را سرزنش میکنند. این یک روش ناسالم برای ابراز نیاز به توجه است. این افراد ممکن است احساس کنند که فقط زمانی مورد توجه قرار میگیرند که مشکل ایجاد کنند یا دیگران را سرزنش کنند. به جای سرزنش، سعی کنید روشهای سالمتری برای جلب توجه پیدا کنید، مانند کمک به دیگران، ابراز احساسات خود و شرکت در فعالیتهای اجتماعی. به خودتان یادآوری کنید که شما ارزشمند هستید و نیازی به انجام کارهای منفی برای جلب توجه ندارید. ارتباط مستقیم و با صداقت با دیگران، بهترین راه برای جلب توجه و برقراری ارتباط سالم است. خودآگاهی و خودپذیری، کلید یافتن روشهای سالمتر برای جلب توجه است.
12. احساس نادیده گرفته شدن
وقتی فردی احساس میکند که در رابطه نادیده گرفته میشود، ممکن است شروع به سرزنش شریک زندگی خود کند. این افراد ممکن است احساس کنند که نیازها و خواستههای آنها در رابطه مورد توجه قرار نمیگیرد. به جای سرزنش، سعی کنید به طور مستقیم و واضح با شریک زندگی خود در مورد احساسات خود صحبت کنید. در مورد نیازها و خواستههای خود صادق باشید و از او بخواهید که به شما گوش دهد. با هم به دنبال راههایی برای برآورده کردن نیازهای هر دو طرف باشید. احساس شنیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن، برای سلامت رابطه ضروری است.
13. دفاع از خود
گاهی اوقات افراد برای دفاع از خود در برابر انتقاد یا حمله، دیگران را سرزنش میکنند. این یک مکانیسم دفاعی است که به آنها کمک میکند تا از احساسات دردناک و آسیبپذیر فرار کنند. به جای سرزنش، سعی کنید به طور مستقیم و با صداقت به انتقادها پاسخ دهید و مسئولیت اشتباهات خود را بپذیرید. سعی کنید به انتقادها به عنوان فرصتی برای رشد و بهبود نگاه کنید. به جای واکنش نشان دادن، سعی کنید قبل از پاسخ دادن، کمی فکر کنید.
14. تلاش برای تغییر دیگران
برخی افراد با سرزنش کردن، سعی در تغییر رفتار یا شخصیت دیگران دارند. آنها ممکن است فکر کنند که اگر فقط شریک زندگیشان تغییر کند، همه چیز درست میشود. به جای سرزنش، سعی کنید بر روی تغییر رفتار خود تمرکز کنید. بر روی نقاط قوت و ویژگیهای مثبت شریک زندگیتان تمرکز کنید. پذیرش دیگران همانطور که هستند، کلید داشتن یک رابطه سالم و شاد است. 
تلاش برای تغییر دیگران، اغلب منجر به ناامیدی و درگیری میشود.
15. سابقه سوء استفاده عاطفی
افرادی که سابقه سوء استفاده عاطفی دارند، ممکن است به طور ناخودآگاه رفتارهای سرزنشی را در روابط خود تکرار کنند. آنها ممکن است آموخته باشند که سرزنش کردن، یک روش برای کنترل دیگران و حفظ قدرت است. درمان و مشاوره میتواند به این افراد کمک کند تا الگوهای رفتاری ناسالم خود را شناسایی کرده و آنها را تغییر دهند. اگر در یک رابطه سوء استفادهآمیز هستید، از یک متخصص کمک بگیرید. شکستن چرخه سوء استفاده عاطفی، نیازمند آگاهی، شجاعت و حمایت است.
16. رقابت ناسالم
در برخی روابط، رقابت ناسالم بین طرفین وجود دارد که میتواند به سرزنش و تحقیر منجر شود. هر یک از طرفین ممکن است سعی کند خود را برتر نشان دهد و دیگری را پایین بیاورد. به جای رقابت، سعی کنید با هم همکاری کنید و از موفقیتهای یکدیگر خوشحال شوید. ارزشهای مشترک و اهداف مشترک، میتواند به ایجاد یک رابطه قوی و پایدار کمک کند. رقابت سالم میتواند انگیزه بخش باشد، اما رقابت ناسالم میتواند روابط را تخریب کند. به جای مقایسه خود با دیگران، بر روی نقاط قوت و پیشرفتهای خود تمرکز کنید.
17. عدم قدردانی
وقتی در یک رابطه قدردانی وجود نداشته باشد، افراد ممکن است شروع به سرزنش یکدیگر کنند. عدم قدردانی میتواند باعث شود که افراد احساس کنند که تلاشهایشان نادیده گرفته میشود. به طور منظم از شریک زندگی خود برای کارهایی که انجام میدهد قدردانی کنید، حتی کارهای کوچک. به او بگویید که چقدر او را دوست دارید و قدرش را میدانید. قدردانی، به ایجاد یک فضای مثبت و صمیمی در رابطه کمک میکند. قدردانی، روابط را قویتر، شادتر و پایدارتر میکند.
18. مشکلات حل نشده
وقتی مشکلات در یک رابطه حل نشده باقی بمانند، میتوانند به مرور زمان انباشته شده و به سرزنش و عصبانیت منجر شوند. سعی کنید به طور منظم در مورد مشکلات و اختلافات خود با شریک زندگی خود صحبت کنید و به دنبال راهحلهای سازنده باشید. به تعویق انداختن مشکلات، فقط آنها را بدتر میکند. اگر نمیتوانید مشکلات خود را به تنهایی حل کنید، از یک متخصص کمک بگیرید. حل مشکلات، به ایجاد یک رابطه قویتر و پایدارتر کمک میکند.
